• Գլխավոր
  • Հաղորդումներ
    • PoliticON
    • Թաթուլ Հակոբյանի զրույցը
    • Էլուր
    • Ստվերում
    • Պատերազմի եւ խաղաղության արանքում
    • Ալիքի վրա
    • Տեղ սահմանի մոտ
    • Իրական օրակարգ
    • Կարմիր ժամանակներ
    • Վաղը
    • Չերեւան
    • Ուկրաինա | Պատերազմ
    • Թարգիր Լաո
    • Պարագիծ
    • Էկոդետ
    • Կարպիս Փաշոյանի զրույցը
  • Քաղաքականություն
    • Ներքին
    • Արտաքին
    • Հարեւաններ
    • Աշխարհ
  • Մենք
    • Հայաստան
    • Սփյուռք
  • Տնտեսություն
  • Մշակույթ
  • մեր մասին
  • գործընկերներ
  • Կապ
Aliq Media Armenia
  • Գլխավոր
  • Հաղորդումներ
    • PoliticON
    • Թաթուլ Հակոբյանի զրույցը
    • Էլուր
    • Ստվերում
    • Պատերազմի եւ խաղաղության արանքում
    • Ալիքի վրա
    • Տեղ սահմանի մոտ
    • Իրական օրակարգ
    • Կարմիր ժամանակներ
    • Վաղը
    • Չերեւան
    • Ուկրաինա | Պատերազմ
    • Թարգիր Լաո
    • Պարագիծ
    • Էկոդետ
    • Կարպիս Փաշոյանի զրույցը
  • Քաղաքականություն
    • Ներքին
    • Արտաքին
    • Հարեւաններ
    • Աշխարհ
  • Մենք
    • Հայաստան
    • Սփյուռք
  • Տնտեսություն
  • Մշակույթ
ՆերքինՔաղաքականություն

Ռուսաստանը միջնորդ չէ, կողմ է

Վահրամ Աթանեսյան 11:30 | 28.09.2021
Վահրամ Աթանեսյան 11:30 | 28.09.2021
Russia flag

1920 թվականի օգոստոսի 10-ին անկախ Հայաստանը եւ բոլշեւիկյան Ռուսաստանը Թիֆլիսում ստորագրել են զինադադարի համաձայնագիր: Պատմական այս իրողությունը ոչ միայն հայ-ռուսական հարաբերություններում, այլեւ քաղաքական քննարկումներում «դեմարկացված» է, սահմանից անդին է եւ երբեք չի դիտարկվել որպես Հարավային Կովկասի իրավական ստատուս-քվոյի փոփոխության հիմնավորում:

Տրամաբանությունը հուշում է, որ եթե երկու երկիր զինադադարի համաձայնություն են կնքում, ուրեմն ինչ-որ փուլում գտնվել են պատերազմի մեջ: Կողմերից ո՞րն է մյուսին պատերազմ հայտարարել: Այս հարցի պատասխանը տալիս է Ադրբեջանի Հեղկոմի նոտան Հայաստանին, որով պահանջվում է զորքերը դուրս բերել Լեռնային Ղարաբաղից եւ Զանգեզուրից: Նշանակում է, որ Ադրբեջանի խորհրդայնացման պահին, այն է՝ 1920-ի ապրիլի 28-ին, Լեռնային Ղարաբաղը եւ Զանգեզուրը գտնվել են Հայաստանի իրավազորության ներքո, նրա զինված ուժերի վերահսկողության տակ: Այլապես Ադրբեջանի Հեղկոմն ինչո՞ւ էր պահանջում հայկական զորքերի դուրսբերում եւ սպառնում պահանջը չբավարարելու դեպքում դիմել ուժի:

Պատմականորեն արձանագրված փաստ է, որ դրան հետեւել է բոլշեւիկյան Ռուսաստանի 11-րդ բանակի զորաշարժը դեպի Լեռնային Ղարաբաղ: Հետեւաբար Հայաստանի անկախ պետությանը պատերազմ հայտարարել է բոլշեւիկյան Ռուսաստանը եւ օկուպացրել Լեռնային Ղարաբաղը:

Զինադադարի համաձայնագրում հենց այդպես էլ ձեւակերպված է, բայց օկուպացված են ճանաչված նաեւ Զանգեզուրը եւ Նախիջեւանը: Օկուպացված բոլշեւիկյան զորքերի կողմից: Բայց իրավական փաստաթուղթն արձանագրում է, որ օկուպացիան չի կանխորոշում այդ տարածքների պատկանելությունը Հայաստանին կամ Ադրբեջանին, վերջնական լուծումը պետք է գտնվի հայ-ռուսական խաղաղության պայմանագրով: Ասված է նաեւ, որ այն պետք է կնքվի հնարավորինս կարճ ժամանակամիջոցում:

Խաղաղության, հաշտության, փոխադարձ ճանաչման հայ-ռուսական բանակցություններ սկսվել են, մի քանի փուլ անցել, բայց վերջնական համաձայնություն ձեռք չի բերվել: Ինչո՞ւ՝ բոլորովին այլ հարց է: Արդեն հայ-թուրքական պատերազմից, Ալեքսանդրապոլի պայմանագրից եւ Հայաստանի խորհրդայնացումից հետո Նախիջեւանի, Զանգեզուրի եւ Լեռնային Ղարաբաղի հարցը տեղափոխվել է ռուս-թուրքական կամ բոլշեւիկա-քեմալական բանակցությունների տիրույթ: «Կարգավորումը» հայտնի է՝ Մոսկվայի եւ Կարսի պայմանագրերը:

Եվ եթե ընդունենք, որ պետությունների միջեւ սահմանագծումներն իրականացվում են պատերազմների արդյունքներով, ապա պիտի արձանագրենք, որ Ռուսաստանն իր կողմից օկուպացված Նախիջեւանը Թուրքիայի պրոտեկտորատի տակ փոխանցել է Ադրբեջանին, նախկին ցարական Զանգեզուրի գավառը՝ կիսել Ադրբեջանի եւ Հայաստանի միջեւ, իսկ Լեռնային Ղարաբաղը՝ մարզային լայն ինքնավարության իրավունքով եւ Շուշի կենտրոնով «թողել Ադրբեջանի կազմում»:

Որ խորհրդային Ադրբեջանը երկու տարի ձգձգել է ԼՂ ինքնավարության հռչակումը, որ միայն խորհրդային Հայաստանի կառավարության նախագահ Մյասնիկյանի համառ պնդումներից հետո է Մոսկվան Բաքվին բառիս բուն իմաստով պարտադրել Ադր. ԽՍՀ Կենտգործկոմի 1923-ի հուլիսի 7-ի՝ Ինքնավար Լեռնային Ղարաբաղի մարզ կազմավորելու մասին Դեկրետը, նույնպես արձանագրված փաստ է: Լեռնային Ղարաբաղի «ադրբեջանապատկանության իրավական միակ հիմքը» ՌԿ(բ)Կ Կովբյուրոյի 1921 թվականի հուլիսի 5-ի որոշումն է:

Միջազգային, միջպետական որեւէ ակտ, որտեղ Լեռնային Ղարաբաղը նշված է որպես Ադրբեջանի դեմոկրատական կամ խորհրդային հանրապետության մաս, գոյություն չունի: Միակ փաստաթուղթը, որով Լեռնային Ղարաբաղն իրավական առումով կապվում է ԱԴՀ-ի հետ, 1919 թվականի օգոստոսյան «համաձայնագիրն է»: Ընդ որում, այնտեղ էլ էական վերապահում է արված՝ Լեռնային Ղարաբաղն իրեն ժամանակավորապես՝ մինչեւ Խաղաղության վեհաժողովի վերջնական որոշումը, համարում է Ադրբեջանի սահմաններում՝ պահպանելով ինքնավարությունը եւ ինքնակառավարումը:

Այսպիսով՝ բոլշեւիկյան Ռուսաստանի կողմից 1920-ի մայիս-հունիսին օկուպացված Լեռնային Ղարաբաղն է «թողնվել Ադրբեջանի կազմում»՝ Հայաստանի անկախ հանրապետությունից օկուպացված։ Քանի որ Ռուսաստանը զինադադարի համաձայնագիրը Հայաստանի հետ է ստորագրել, ռուս-հայկական հաշտության բանակցություններով պիտի որոշվեր ԼՂ վերջնական կարգավիճակը:

Այսօր Ռուսաստանը բոլշեւիկյան Ռուսաստանի իրավահաջորդը չէ, ԽՍՀՄ իրավահաջորդն է: Իսկ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի պարագայում նրանք ԽՍՀՄ-ին անդամակցել են այն սահմաններով եւ պետական կառուցվածքով, որ նրանց համար սահմանել է բոլշեւիկյան Ռուսաստանը: Այս իրողության նկատառմամբ է, որ ԼՂ-ի հարցում ԱՄՆ-ը, Ֆրանսիան, միջազգային կառույցները լուռ համաձայնությամբ ճանաչում են Ռուսաստանի առանձնահատուկ դերը: Դա, իհարկե, ոչ թե արտոնյալ իրավունքի, այլ ավելի շատ բացառիկ պատասխանատվության ճանաչում է: Այլապես նոյեմբերի 9/10-ի Հայտարարությունը եռակողմ չէր լինի, այն կստորագրեին Հայաստանը եւ Ադրբեջանը, իսկ նախաբանում կասվեր, որ համաձայնությունը ձեռք է բերվել ՌԴ նախագահի միջնորդությամբ:

Վահրամ Աթանեսյան

Պատմաբան, լրագրող, հրապարակախոս, քաղաքական գործիչ։ Հայաստանի Գերագույն խորհրդի (1990-1995) Արցախից ընտրված պատգամավոր, 2000-2015 թվականներին Արցախի Ազգային ժողովի երեք գումարումների պատգամավոր։ «Խոջալու․ հանցագործության անատոմիա», «Երկրի ժամանակը», «Հոգեւոր Հայաստանը եւ արդիականությունը» եւ «Աստծո հաջորդ օրը» գրքերի հեղինակն է։

0
FacebookTwitterWhatsappTelegramEmail
նախորդը
Ջանքեր՝ ՄԱԿ-ի բարձր հովանու ներքո
հաջորդը
Ապառազմականացված գոտու առաջարկը՝ ԵԽԽՎ բանաձեւում

խմբագրական

  • Ռուսաստանը Արցախի իշխանություններին չի տեղեկացրել Ադրբեջանի կողմից 2023...

լրահոս

  • Իսրայելն ուժով կպատասխանի, եթե Սիրիայի կառավարությունը չկանխի դրուզներ...

  • Չենք պատրաստվում աշխարհով մեկ թռչել Կիեւի եւ Մոսկվայի...

  • Թրամփը հայտարարել է, որ մայիսի 8-ը կնշվի որպես...

  • ԵՄ-ը նոր պատժամիջոցներ է պատրաստում ՌԴ-ի դեմ՝ հրադադարից...

  • Դամասկոսում դրուզների հետ բախումներից հետո Սիրիայի կառավարությունը հայտարարել...

ընտրանի

  • 1

    Ի՞նչ է Պարկինսոնի հիվանդությունը, որո՞նք են ախտանշանները

  • 2

    Բնության հետ ներդաշնակ տնտեսություն․ երեք պատմություն Վայոց ձորից

  • 3

    Իրանից կամ Վրաստանից ներկրումը կկարգավորվի ցեմենտի դեֆիցիտը

  • 4

    Շիրակի մայր բուհը վերջապես ռեկտոր ունեցավ

  • 5

    «Աղբահանության վճարի թանկացման որոշումը պետք է վիճարկել դատարանում»․...

Facebook Youtube Email Telegram

արխիվ

Սեպտեմբերի 2021
ԵԵՉՀՈւՇԿ
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
27282930 
« Օգս   Հկտ »
Quality Sign Colored

© 2024 - Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են ՀՀ Օրենսդրությամբ: Ձևավորումը Ալիք Մեդիա
Գաղտնիության քաղաքականություն