• Գլխավոր
  • Հաղորդումներ
    • PoliticON
    • Թաթուլ Հակոբյանի զրույցը
    • Էլուր
    • Ստվերում
    • Պատերազմի եւ խաղաղության արանքում
    • Ալիքի վրա
    • Տեղ սահմանի մոտ
    • Իրական օրակարգ
    • Կարմիր ժամանակներ
    • Վաղը
    • Չերեւան
    • Ուկրաինա | Պատերազմ
    • Թարգիր Լաո
    • Պարագիծ
    • Էկոդետ
    • Կարպիս Փաշոյանի զրույցը
  • Քաղաքականություն
    • Ներքին
    • Արտաքին
    • Հարեւաններ
    • Աշխարհ
  • Մենք
    • Հայաստան
    • Սփյուռք
  • Տնտեսություն
  • Մշակույթ
  • մեր մասին
  • գործընկերներ
  • Կապ
Aliq Media Armenia
  • Գլխավոր
  • Հաղորդումներ
    • PoliticON
    • Թաթուլ Հակոբյանի զրույցը
    • Էլուր
    • Ստվերում
    • Պատերազմի եւ խաղաղության արանքում
    • Ալիքի վրա
    • Տեղ սահմանի մոտ
    • Իրական օրակարգ
    • Կարմիր ժամանակներ
    • Վաղը
    • Չերեւան
    • Ուկրաինա | Պատերազմ
    • Թարգիր Լաո
    • Պարագիծ
    • Էկոդետ
    • Կարպիս Փաշոյանի զրույցը
  • Քաղաքականություն
    • Ներքին
    • Արտաքին
    • Հարեւաններ
    • Աշխարհ
  • Մենք
    • Հայաստան
    • Սփյուռք
  • Տնտեսություն
  • Մշակույթ
Քաղաքականություն

Հայաստանում ներքաղաքական ցանկացած «ճոճք» կլինի 1921 թվականի փետրվարյան «ապստամբության» կրկնություն

Վահրամ Աթանեսյան 15:22 | 10.01.2025
Վահրամ Աթանեսյան 15:22 | 10.01.2025

Հայ հանրային-քաղաքական գործիչը կարծում է, որ Հայաստանում «ազգային նոր նախագծի մեկնարկի» անհրաժեշտություն կա, որպեսզի «երկիրը Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի կլանումից փրկվի»: Նա կանխատեսում է, որ «դա կարող է տեղի ունենալ ծայրահեղ դժվարին պայմաններում, ինչպես 1918 թվականին, երբ Հայաստանի տարածքների մեծ մասն օկուպացված էր, սակայն երբ հայության համառ դիմադրությունն ի վերջո ստիպեց թուրքերին նահանջել եւ հնարավորություն տալ մեզ անկախ հանրապետություն ստեղծելու»:

Սա փաստացի «նոր պետականակերտման ծրագիր» է եւ, պետք է ենթադրել, քաղաքական որոշակի շրջանակներից աջակցություն ունի, քանի որ հեղինակը նման պատասխանատվությունը վերագրում է «Հայաստանում գործող իրոք ազգային ուժերին»:

Էմոցիոնալ առումով հեղինակի մտահոգությունները լիովին հասկանալի եւ որոշակի իմաստով օրինաչափ են: «Ազգային նոր նախագծի» այս քարոզչությունը շատ արագ կարող է հայ հանրության մի զգալի մասին կոնսոլիդացնել, ինչը շատ ողջունելի եւ բաղձալի կլիներ, եթե հեղինակային հղումները համապատասխանեին պատմական իրողությանը: Նա միանշանակորեն պնդում է, որ 1918 թվականին Հայաստանի «տարածքների մեծ մասն օկուպացված էր»:

Հարց է առաջանում, իսկ 1918 թվականին Հայաստանը (խոսքը պատմա-աշխարհագրական, էթնիկ-քաղաքակրթական տարածքի մասին չէ, այլ ազգային պետականության) կա՞ր:

Այսինքն, երբ Օսմանյան Թուրքիան, ձեռքի տակ ունենալով բոլշեւիկյան Ռուսաստանի հետ Բրեստ-Լիտովսկում կնքած պայմանագիրը, գրավում էր Էրզրումը, Կարսը, Արդահանը, պատերազմում էր Հայաստանի՞, թե՞ Անդրկովկասյան Սեյմի կառավարության դեմ:

Թուրքիայի օկուպացրած տարածքները, այո՛, պատմականորեն հայկական էին, բայց ո՛չ հայաստանապատկան: Իրավական առումով դրանք նախկին ցարական Ռուսաստանի տարածք էին, որ բոլշեւիկները Բրեստ-Լիտովսկի պայմանագրով հանձնել էին Օսմանյան Թուրքիային: Թուրքական բանակը, ըստ բոլշեւիկյան կառավարության հետ համաձայնության, իր ճանապարհին զինված դիմադրության չպետք է հանդիպեր:

Այստեղ պետք է պատմա-քաղաքական երկրորդ ճշտումն անել. որտե՞ղ եւ ե՞րբ են «թուրքերը նահանջել եւ մեզ անկախ հանրապետություն ստեղծելու հնարավորություն տվել»: Եթե խոսքը 1918 թվականի ապրիլ-մայիսի մասին է, ապա «թուրքերի նահանջի» պարագայում Հայաստանի անկախ պետությունն ինչո՞ւ է 10-12 հազար քառակուսի կիլոմետր տարածքի վրա հռչակվել:

Քաղաքականությունը, պետականակերտումը պոեզիա չի հանդուրժում, եւ փաստերը համառ են: «Ազգային նախագիծ» հռչակել՝ շեշտը դնելով պատմա-քաղաքական իրողությունների հանդեպ քննություն չբռնող պնդումների վրա, նշանակում է ոչ թե «փրկել Հայաստանը», այլ ենթարկել նոր փորձությունների, որովհետեւ հայկական անկախ պետականությունն իրավական առումով ծնունդ է առել 1918 թվականի հունիսի 4-ին Բաթումի հայ-թուրքական պայմանագրով:

Ինչ հանգամանքներում եւ պայմաններով է կայացել այդ պետականաստեղծ ակտը՝ կարող է պատմագիտական բանավեճի առարկա լինել: Դրանից իրականությունը դույզն-ինչ չի փոխվում, ինչպես բազմիցս, ընդ որում՝ գործընթացի անմիջական մասնակիցների կողմից վկայված է, որ հայկական պատվիրակությունը մեկնել է Կոստանդնուպոլիս եւ Օսմանյան կայսրության կառավարության հետ ծանր բանակցություններ վարել, որպեսզի Հայաստանի սահմանները մի փոքր ընդարձակվեն, հաղորդուղիները բացվեն, բեռնափոխադրումները կարգավորվեն:

Հայաստանի սահմանները փոխվել են Առաջին համաշխարհային պատերազմում Օսմանյան կայսրության պարտությունից հետո: Մուդրոսի զինադադարի պայմաններից մեկն էլ Կովկասից թուրքական բանակի դուրսբերումն էր: Միայն դրանից հետո է, որ Շիրակը, Նախիջեւանը, Կարսը միավորվել են Հայաստանի կազմում, եւ կառավարությունը 1919 թվականին հռչակել է Միացյալ Հայաստան: Մինչ այդ հայկական պետությունը պաշտոնապես կոչվում էր «Արարատյան հանրապետություն»:

Ես հասկանում եմ, որ այս հիշատակումները «սղոցում են» Հայաստանի ազգային ուժերի լսողությունը, գիտակցում եմ պիտակավորվելու եւ «սորոսա-ջհուդա-մասոնական» որակվելու շատ մեծ հավանականությունը, բայց «ջուրն ընկածն անձրեւից չի վախենա»: Մանավանդ որ պատմա-քաղաքական իրողության թեկուզ շատ մասնակի վերհանումը ոչ թե բանավեճի, այլ նոր սերդին գայթակղությունից զերծ պահելու նպատակ ունի:

Ո՞րն է օգտակար՝ դառը «դեղահա՞բը», թե՞ էմոցիոնալության «հաշիշը»:

Այսօրվա Հայաստանը ՀԽՍՀ իրավահաջորդն է, նրա տարածքն այն է, ինչ ունեցել է 1991 թվականի դեկտեմբերի 21-ի դրությամբ: Կարելի է, անգամ պետք է գործող իշխանության «ծոծրակին շնչել», որպեսզի իր հռչակած խաղաղության օրակարգն իրացնի: Կարելի է, պետք է նրան քննադատել, որ այդ նպատակին հասնելու համար գերջանքեր չի գործադրում, նոր գործիքակազմ չի փորձում ստեղծել եւ կիրառել, դիվանագիտական ճակատում ոչ թե նախաձեռնող, այլ աուտսայդեր է: Բայց չի կարելի հանրությանը գայթակղել ոչ իրատեսական «ազգային նախագծով»:

Հայաստանը եւս մեկ փորձություն հաղթահարելու իմունիտետ չունի: Քաղաքական ցանկացած «ճոճք» կնմանվի 1921 թվականի փետրվարյան «ապստամբությանը»:

Վահրամ Աթանեսյան

Պատմաբան, լրագրող, հրապարակախոս, քաղաքական գործիչ։ Հայաստանի Գերագույն խորհրդի (1990-1995) Արցախից ընտրված պատգամավոր, 2000-2015 թվականներին Արցախի Ազգային ժողովի երեք գումարումների պատգամավոր։ «Խոջալու․ հանցագործության անատոմիա», «Երկրի ժամանակը», «Հոգեւոր Հայաստանը եւ արդիականությունը» եւ «Աստծո հաջորդ օրը» գրքերի հեղինակն է։

0
FacebookTwitterWhatsappTelegramEmail
նախորդը
Դամասկոսի անկման ժամանակ ՌԴ-ն չի միջամտել. Ֆիդան
հաջորդը
ԵՄ-ն առաջարկում է եւս երկու տարով երկարաձգել ՀՀ սահմանին դիտորդների ներկայությունը. «Ազատություն»

խմբագրական

  • Ռուսաստանը Արցախի իշխանություններին չի տեղեկացրել Ադրբեջանի կողմից 2023...

լրահոս

  • Իսրայելն ուժով կպատասխանի, եթե Սիրիայի կառավարությունը չկանխի դրուզներ...

  • Չենք պատրաստվում աշխարհով մեկ թռչել Կիեւի եւ Մոսկվայի...

  • Թրամփը հայտարարել է, որ մայիսի 8-ը կնշվի որպես...

  • ԵՄ-ը նոր պատժամիջոցներ է պատրաստում ՌԴ-ի դեմ՝ հրադադարից...

  • Դամասկոսում դրուզների հետ բախումներից հետո Սիրիայի կառավարությունը հայտարարել...

ընտրանի

  • 1

    Կարմիր գրքում գրանցված ծաղիկ է վաճառվում

  • 2

    Մեղուների քանակը նվազել է, բույսերի փոշոտումը՝ վատացել

  • 3

    Ի՞նչ է Պարկինսոնի հիվանդությունը, որո՞նք են ախտանշանները

  • 4

    Շարադրություն. Զոյա Բեգլարյան, «Իմ գյուղը»

  • 5

    Շարադրություն. Մարիամ Ղուկասյան, «Իմ գյուղը»

Facebook Youtube Email Telegram

արխիվ

Հունվարի 2025
ԵԵՉՀՈւՇԿ
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728293031 
« Դկտ   Փտր »
Quality Sign Colored

© 2024 - Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են ՀՀ Օրենսդրությամբ: Ձևավորումը Ալիք Մեդիա
Գաղտնիության քաղաքականություն