• Գլխավոր
  • Հաղորդումներ
    • PoliticON
    • Թաթուլ Հակոբյանի զրույցը
    • Էլուր
    • Ստվերում
    • Պատերազմի եւ խաղաղության արանքում
    • Ալիքի վրա
    • Տեղ սահմանի մոտ
    • Իրական օրակարգ
    • Կարմիր ժամանակներ
    • Վաղը
    • Չերեւան
    • Ուկրաինա | Պատերազմ
    • Թարգիր Լաո
    • Պարագիծ
    • Էկոդետ
    • Կարպիս Փաշոյանի զրույցը
  • Քաղաքականություն
    • Ներքին
    • Արտաքին
    • Հարեւաններ
    • Աշխարհ
  • Մենք
    • Հայաստան
    • Սփյուռք
  • Տնտեսություն
  • Մշակույթ
  • մեր մասին
  • գործընկերներ
  • Կապ
Aliq Media Armenia
  • Գլխավոր
  • Հաղորդումներ
    • PoliticON
    • Թաթուլ Հակոբյանի զրույցը
    • Էլուր
    • Ստվերում
    • Պատերազմի եւ խաղաղության արանքում
    • Ալիքի վրա
    • Տեղ սահմանի մոտ
    • Իրական օրակարգ
    • Կարմիր ժամանակներ
    • Վաղը
    • Չերեւան
    • Ուկրաինա | Պատերազմ
    • Թարգիր Լաո
    • Պարագիծ
    • Էկոդետ
    • Կարպիս Փաշոյանի զրույցը
  • Քաղաքականություն
    • Ներքին
    • Արտաքին
    • Հարեւաններ
    • Աշխարհ
  • Մենք
    • Հայաստան
    • Սփյուռք
  • Տնտեսություն
  • Մշակույթ
ՀայաստանՄենք

Ինչպես տարբերել ճիշտ տեղեկությունը կեղծից

aliq 18:30 | 12.01.2023
aliq 18:30 | 12.01.2023
Կեղծ էջեր

«Ֆեյք նյուզ» եզրույթը թեեւ վերջերս է սկսել լայնորեն կիրառվել, սակայն այն բոլորովին էլ նոր չէ։ Սոցիալական մեդիայի բազմաթիվ հարթակների ստեղծումը ֆեյք նյուզի տարածման համար հիանալի հնարավորություն է ընձեռել։ Այստեղ չխճճվելու համար նախ եւ առաջ կարեւոր է հասկանալ, թե ինչ է ֆեյք նյուզը, եւ ինչ տեսակներ կան։

Հայերենում այն ունի մեկ ընդհանուր անվանում՝ ապատեղեկատվություն։ Միջազգայնորեն ընդունված են դեզինֆորմացիա (disinformation) եւ միսինֆորմացիա (misinformation) եզրույթները։ Դեզինֆորմացիան ապատեղեկատվության այն տեսակն է, որը ստեղծվում եւ տարածվում է միտումնավոր՝ որեւէ հստակ նպատակով։ Սրան հակառակ՝ միսինֆորմացիան թեեւ նույնպես ապատեղեկատվություն է, բայց առանց դիտավորության, օրինակ՝ փաստերը խորապես չուսումնասիրելու կամ պարզապես չիմացության հետեւանքով։ Կեղծ տեղեկատվության մասին խոսելիս խրախուսելի է օգտագործել հենց այս բառապաշարը, քանի որ «ֆեյք նյուզ» եզրույթը բավականին ընդհանուր եւ լղոզված է։

Կեղծ տեղեկություն պարունակող բովանդակությունը, որպես կանոն, ունենում է շոկային, էմոցիոնալ եւ ուշագրավ վերնագիր, հենց սրանց շնորհիվ է, որ բազմաթիվ օգտատերեր սոցիալական ցանցերում հավանում կամ տարածում են դրանք՝ այդպիսով խթանելով դեզինֆորմացիայի տարածումը։

Ճիշտ տեղեկությունը կեղծից տարբերելու համար կան մի քանի եղանակներ։ Առաջին հերթին, եթե արդեն իսկ վերնագիրը կամ լուսանկարը կասկածելի է թվում, պետք է ուշադրություն դարձնել կայքին, որտեղ նյութը հրապարակված է։ Եթե կայքի անվանումը թվում է տարօրինակ, դոմեինը ծանոթ չէ, մյուս նյութերը նույնպես ունեն նման վերնագրեր, ապա սրանք հուշում են, որ գործ ունենք դեզինֆորմացիայի հետ։ Սովորաբար վստահելի եւ իրական կայքէջերն ունեն համակարգված բովանդակություն, լավ դիզայն, աշխատում են արագ։

Ի՞նչ աղբյուրներ կան նյութում, ինչո՞ւ պետք է հավատամ այս տեղեկությանը։ Ցանկացած արժանահավատ լուր կամ հոդված պարունակում է աղբյուրների մասին տեղեկություն, հղումներ, որոնք թույլ կտան պարզել լուրի սկզբնաղբյուրը։ Օրինակ, եթե հանդիպել եք որեւէ կասկածելի լուրի, որտեղ որպես սկզբնաղբյուր նշված է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը (WHO), ապա անպայման պետք է ստուգել նրանց պաշտոնական էջը, եթե այնտեղ չգտնեք այդ տեղեկությունը, ուրեմն լուրը, որ կարդացել եք, հնարովի է։

Ամեն դեպքում, եթե արդեն կատարել եք վերը նշված քայլերը, բայց դեռ չեք կողմնորոշվում՝ լուրը կե՞ղծ է, թե՞ ոչ, ապա ժամանակն է այդ տեղեկությունը փնտրելու այլ վստահելի կայքերում, եւ եթե որոնումը որեւէ արդյունք չի տալիս, ուրեմն այդ տեղեկությանը չարժի հավատալ։ Առհասարակ կարիք չկա հետեւելու հարյուրավոր կայքերի, մի քանի վստահելի լրատվամիջոցներին հետեւելը ինֆորմացված լինելու համար լիովին բավարար է. եթե որեւէ կարեւոր իրադարձություն է տեղի ունեցել, որը «ցնցել է աշխարհը», դրա մասին դուք անպայման կիմանաք։

Յուրաքանչյուր լուր, հոդված կամ սոցցանցային հրապարակում կարդալիս անհրաժեշտ է ուշադրություն դարձնել հրապարակման ամսաթվին։ Հաճախ է պատահում, որ ինչ-որ արտակարգ իրադարձության ֆոնին տարածվում են հրապարակումներ, որոնք արվել են մի քանի տարի առաջ, եւ տվյալ պահին դրանք որեւէ արժեք չունեն։

Ապատեղեկատվություն չպետք է փնտրել միայն տեքստերում, վիզուալ բովանդակությունը եւս դեզինֆորմացիայի տարածման համար նպաստավոր միջավայր է։ Լուսանկարները հեշտությամբ կարելի է ձեւափոխել, կտրել համատեքստից, եւ առաջին հայացքից այն կասկած չի հարուցի։ Այս դեպքում կան փաստերի ստուգման մի քանի գործիքներ, որոնք կարող են օգտակար լինել։ Օրինակ՝ Գուգլի նկարի հետադարձ որոնման (Google reverse image search) միջոցով կարելի է փնտրել կասկածելի լուսանկարը, եւ եթե այն ձեւափոխված է, ապա իրական տարբերակը որոնման արդյունքներում անպայման կլինի։

Հնարավոր է նաեւ ընդհանրապես չձեւափոխել լուսանկարը, փոխարենը մեկ այլ վայրում մեկ այլ ժամանակ արված լուսանկարը ներկայացնել լիովին այլ մեկնաբանությամբ։ Այս դեպքում դժվար է ասել՝ այն դեզինֆորմացիա՞ է, թե՞ միսինֆորմացիա, քանի որ շատերը կարող են տարածել առանց որեւէ կասկածի կամ դիտավորության։ Նման պարագայում TinEye փաստերի ստուգման գործիքի միջոցով կարելի պարզել, թե առաջին անգամ համացանցում երբ եւ որտեղ է հրապարակվել լուսանկարը։

Ապատեղեկատվության շղթան կոտրելու համար վերը նշված բոլոր քայլերը կարեւոր են, սակայն առանց քննադատական մտածողության՝ անօգուտ։ Ցանկացած տեղեկություն համացանցում կարդալուց եւ տարածելուց առաջ պետք է մտածել՝ եթե ես սա իրական կյանքում լսեի, կհավատայի՞, եթե ոչ, ապա ինչո՞ւ պիտի հավատամ այստեղ, անգամ եթե հազարավոր մարդիկ հավանել են այն։

Ռիմա Գրիգորյան

Rima Grigoryan«Թվային կայուն միջավայրի ամրապնդումը Հայաստանում» ծրագիրն իրականացվում է DCN (Digital Communication Network)-ի եւ CRI (Civic Resillence Initiative)-ի կողմից Հայաստանում Լիտվայի դեսպանատան աջակցությամբ:

«Թվային կայուն միջավայրի ամրապնդումը Հայաստանում»
0
FacebookTwitterWhatsappTelegramEmail
նախորդը
Նոր Նորքը եւ Նորք-Մարաշը Կենտրոնին կապող այլընտրանքային ճանապարհներ
հաջորդը
Ռեւանշիստական տրամադրությունները Ռուսաստանում շատ ուժեղ են. Սաիդ Իսմագիլով

Նման հոդվածներ

Պաշտոնական ապատեղեկատվությունը եւ մեդիայի նկատմամբ աճող ագրեսիան

17:45 | 27.01.2023

Խոսքի ազատությունը եւ ապատեղեկատվությունը

17:15 | 23.01.2023

Ապատեղեկատվությունն ընդդեմ հայաստանյան քաղաքացիական հասարակության

19:15 | 20.01.2023

Ովքե՞ր եւ ինչո՞ւ են տարածում ապատեղեկատվություն․ ովքե՞ր են...

14:30 | 17.01.2023

Ապատեղեկատվություն եւ պրոպագանդա

18:30 | 14.01.2023

Ապատեղեկատվության դեմ պայքարի միջոցները

15:00 | 10.01.2023

խմբագրական

  • Ռուսաստանը Արցախի իշխանություններին չի տեղեկացրել Ադրբեջանի կողմից 2023...

լրահոս

  • Իսրայելն ուժով կպատասխանի, եթե Սիրիայի կառավարությունը չկանխի դրուզներ...

  • Չենք պատրաստվում աշխարհով մեկ թռչել Կիեւի եւ Մոսկվայի...

  • Թրամփը հայտարարել է, որ մայիսի 8-ը կնշվի որպես...

  • ԵՄ-ը նոր պատժամիջոցներ է պատրաստում ՌԴ-ի դեմ՝ հրադադարից...

  • Դամասկոսում դրուզների հետ բախումներից հետո Սիրիայի կառավարությունը հայտարարել...

ընտրանի

  • 1

    Կարմիր գրքում գրանցված ծաղիկ է վաճառվում

  • 2

    Մեղուների քանակը նվազել է, բույսերի փոշոտումը՝ վատացել

  • 3

    Ի՞նչ է Պարկինսոնի հիվանդությունը, որո՞նք են ախտանշանները

  • 4

    Շարադրություն. Զոյա Բեգլարյան, «Իմ գյուղը»

  • 5

    Շարադրություն. Մարիամ Ղուկասյան, «Իմ գյուղը»

Facebook Youtube Email Telegram

արխիվ

Հունվարի 2023
ԵԵՉՀՈւՇԿ
 1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031 
« Դկտ   Փտր »
Quality Sign Colored

© 2024 - Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են ՀՀ Օրենսդրությամբ: Ձևավորումը Ալիք Մեդիա
Գաղտնիության քաղաքականություն