Կյանքը սահմանին Սեւակ Սաղաթելյանի առավոտները չի փոխել․ օրը սկսվում է ժամը 8-ին: Պատրաստվում է ու գնում դպրոց՝ աշխատանքի։ Արցախյան 44-օրյա պատերազմի ընթացքում Քաշաթաղի շրջանի Դրախտաձոր գյուղից Հայաստան տեղափոխվելուց տարիներ անց Սեւակի ընտանիքը հաստատվել է Վայոց ձորի սահմանապահ Բարձրունի գյուղում։
Սեւակի ընտանիքը առաջին անգամ Արցախ էր տեղափոխվել 2012-ին։ Վայոց ձորի մեկ այլ՝ Թառաթումբ գյուղից Դրախտաձոր էին եկել մշտական բնակության՝ հավատալով, որ տուն-տեղ կդնեն, թոռներ կունենան․ «դրախտային» կյանքը, սակայն, ութ տարի տեւեց։ Թեեւ իրենց գյուղն առաջնագծից հեռու է եղել, սակայն պատերազմի ժամանակ այդտեղ էլ լսվել են ռումբերի ձայները։
«Պատերազմի առաջին օրերին մտածում էինք, թե քառօրյա պատերազմի նման կլինի․ կավարտվի, կվերադառնանք մեր առօրյային։ Այդ ժամանակ չէինք պատկերացնում, որ սա այլ բանի տանող իրավիճակ է»,- հիշում է մեր զրուցակիցը։
Դրախտաձորցիներին տասնհինգ օր ժամանակ էին տվել հավաքվելու, գյուղը վերջնական լքելու համար։ Հասցրել էին բարեկամների օգնությամբ հիմնական իրերը, կահույքը տեղափոխել Սեւակի հայրենի գյուղ՝ Թառաթումբ։ Հենց այնտեղ էլ Սեւակի ընտանիքը բնակվել է երկու տարի՝ մինչեւ Բարձրունի տեղափոխվելը։
«Թե՛ պետական, թե՛ մասնավոր տարբեր աջակցություններ ենք ստացել։ Հետո նաեւ տան ձեռքբերման համար 10 միլիոն դրամի սերտիֆիկատ ստացանք։ Պիտի ընտրեինք՝ որտեղ տուն ձեռք բերենք»,- պատմում է Սեւակը։ Օտար լեզվի ուսուցիչ փնտրելու վերաբերյալ Բարձրունու դպրոցի հայտարարությունը հույսի շողի նման է եղել։
Բարձրունու դպրոցի ուսուցիչները
Սահմանապահ գյուղի դպրոցում Սեւակին գրկաբաց են ընդունել։ Տնօրենը՝ Նարինե Ավետիսյանն է օգնել փաստաթղթերի հարցերն արագ կարգավորելու, որ ընդունեն աշխատանքի։
«Տարիներ շարունակ դպրոցում օտար լեզու չի դասավանդվել։ Ավարտական վկայականում էլ նշվում էր, որ օտար լեզու չեն ուսումնասիրել։ Որքան էլ փորձում էինք դասերը հեռավար կազմակերպել, բավարար արդյունավետություն չէր լինում։ Հիմա մեր երեխաներն իրենց դպրոցում կսովորեն, հետագայում աշխատաշուկայում մրցունակ կդառնան»,- ասում է Նարինե Ավետիսյանը։
Սահմանապահ գյուղի միջնակարգ դպրոցի 34 աշակերտներից 6-ը Արցախից տեղահանված ընտանիքներից են։ Սաղաթելյանների տնից ամեն առավոտյան դպրոցի ճամփան երեք հոգի է բռնում, մեկը՝ որպես ուսուցիչ, երկուսը՝ որպես աշակերտ։ Դպրոցում ուրախանում են յուրաքանչյուր ավելացող աշակերտով․ չէ՞ որ սահմանապահ գյուղում սովորաբար դպրոցից էլ, բնակավայրից էլ հեռանում են։
Սեւակին շատերն են ասել՝ այլ տեղ տուն ձեռք բերի, այլ տեղ հաստատվի։ Կտրականապես մերժել է։ Վստահ է՝ իր ու իր ընտանիքի տեղը հենց Բարձրունիում է։
«Այստեղ թե՛ մարդիկ են հյուրընկալ, թե՛ բնությունն է սիրուն։ Ես զգում եմ, որ օգտակար բան եմ անում։ Դա նույնպես օգնում է։ Ես գիտեմ, որ սահմանապահ գյուղին մարդկային ռեսուրս է պետք, բացի դրանից՝ այստեղի երեխաներին դասավանդող է պետք։ Ուրախանում եմ, երբ ծնողները դպրոցում օտար լեզվի առկայության շնորհիվ որոշում են երեխաներին քաղաքային բնակավայրի դպրոց չտեղափոխել»,- ասում է ուսուցիչը, որ նաև թարգմանչի աշխատանքի է անցել մարզի «Մաշտոց» հրատարակչությունում։
Սեւակ Սաղաթելյանի որդին
Սաղաթելյանների ընտանիքը Արցախից տեղահանված երկու ընտանիքներից մեկն է, որ հաստատվել է Բարձրունիում։ Դատարկվող գյուղի համար սա ոգեւորիչ է։ Բայց գյուղում ընդամենը երկու կառույցում կարող են հիմնական աշխատանքի տեղավորվել։ «Միայն վարչական կենտրոնն ու դպրոցն են, որտեղ կարող ենք աշխատանք առաջարկել։ Հիմնական խնդիրը աշխատատեղն է, որ մարդիկ ստիպված են լինում լքել, երեխաներին են տեղափոխում։ Բնական է՝ ընտանիքը պահել է պետք։ Գյուղատնտեսությամբ զբաղվելն էլ ոչ միշտ է արդյունավետ։ Անգամ բերքը վաճառելու համար պետք է կիլոմետրեր անցնել, բայց դրանով էլ հեշտ չէ տուն պահելը»,- ասում է Ավետիսյանը։
Սաղաթելյանները հույս ունեն, որ ստիպված չեն լինի լքել նորից՝ զրոյից ստեղծած տունը։ Ուզում են հույսեր կապել իրենց տան, կյանքի ու ապագայի հետ։
Լրագրությունը որպես մասնագիտություն ընտրելիս հավատացած էի` այն կարող է աշխարհը փոխել: Հիմա մտածում եմ` գուցե աշխարհը փոխել չստացվի, բայց որոշ դեպքերում իրավիճակ փոխել հնարավոր է: