Նոր հավասարակշռումների որոնում Մերձավոր Արեւելքում

«Թուրքիայի հարեւանությամբ դիվանագիտական ակտիվության նոր ալիք է նկատվում, քանի որ Ուկրաինայի Դոնբասի շրջանի շուրջ լարվածությունը նվազում է ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի եւ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հեռախոսազրույցից հետո»,- գրում է թուրքական Daily Sabah պարբերականը՝ ներկայացնելով տարածաշրջանային զարգացումների համառոտ ամփոփագիրը։

ԱՄՆ-ն դադարեց Սաուդյան Արաբիային Եմենում աջակցելուց եւ մաքրեց Իրանի հետ միջուկային բանակցությունների ուղին:

Կան ենթադրություններ, որ Վաշինգտոնը կարող է աստիճանաբար վերացնել պատժամիջոցները Թեհրանի կողմից ուրանի հարստացումը դադարեցնելու խոստման դիմաց:

Չմոռանանք նախորդ ամիս Չինաստանի արտգործնախարար Վանգ Յիի Իրան կատարած այցի ընթացքում կնքված գործարքների շարքը:

Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովը նույնպես այս ամսվա սկզբին այցելել էր Կահիրե եւ Թեհրան: Անցյալ տարվա նոյեմբերին Սեւ ծովում Եգիպտոսի հետ համատեղ ռազմածովային զորավարժություններ անցկացրած Մոսկվան ձգտում է խորացնելու իր համագործակցությունն այդ երկրի հետ:

Լավրովի այցը Թեհրան նաեւ հիշեցրեց Վաշինգտոնին Ռուսաստանի դերը միջուկային գործարքին վերադառնալու հարցում: Այդ այցերը, որոնք տեղի ունեցան Պարսից ծոցի երկրների հետ բանակցություններից հետո, ազդարարեցին Մերձավոր Արեւելքում ակտիվ դեր խաղալու Մոսկվայի մտադրությունը։

Միեւնույն ժամանակ, Թուրքիան վերականգնում է իր հարաբերությունները Եգիպտոսի եւ Արաբական Միացյալ Էմիրությունների (ԱՄԷ) հետ: Եթե Անկարան եւ Կահիրեն կնքեն ծովային սահմանազատման գործարք, որը նման է թուրք-լիբիական համաձայնագրին, Իսրայելի հետ էներգետիկ համագործակցությունը շատ ավելի հավանական կդառնա:

Չնայած Թուրքիայի մայրաքաղաքում արտգործնախարարի սադրիչ հայտարարություններին՝ Հունաստանի վարչապետ Կիրիակոս Միծոտակիսը հայտարարեց, որ կհանդիպի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հետ:

Անցյալ շաբաթ Հունաստանը Իսրայելի հետ կնքեց 1,6 միլիարդ դոլարի (13,4 միլիարդ լիրա) պաշտպանական համաձայնագիր: Միեւնույն ժամանակ, Աթենքը համաձայնեց վարձակալությամբ տալ իր Patriot պաշտպանական համակարգը Սաուդյան Արաբիային՝ այդ երկիրը Եմենի Հութի ապստամբների արձակած հրթիռներից պաշտպանելու համար:

Հիշենք, որ Ռիադը տեղակայել էր F-15C կործանիչներ Կրետե կղզում որպես Հունաստանի հետ համատեղ զորավարժությունների մի մաս: Միեւնույն ժամանակ, Իսրայելի հետախուզական գործակալությունը շարունակում էր իրականացնել սպանություններ Իրանի ներսում, նույնիսկ Վիեննայում ԱՄՆ-Իրան բանակցությունների խորապատկերում:

Մտքեր Մերձավոր Արեւելքի ապագայի վերաբերյալ

Արեւելյան Միջերկրական ծովի, Սեւ ծովի եւ Մերձավոր Արեւելքի երկրները շատ ուշադիր հետեւում են միմյանց ներգրավվածությանը եւ կայացնում են որոշումներ՝ կախված ուժերի փոփոխվող հավասարակշռությունից:

Դոնալդ Թրամփի նախագահության օրոք Սաուդյան Արաբիայի եւ ԱՄԷ-ի՝ տարածաշրջանային նոր կարգ ստեղծելու փորձը ձախողվեց:

Աշխարհաքաղաքական վակուումը, որն առաջացավ Մերձավոր Արեւելքից ԱՄՆ-ի դուրս գալուց հետո, դեռ կպահպանվի եւ կշարունակի գլոբալ տերությունների՝ Չինաստանի եւ Ռուսաստանի հետաքրքրությունը մեծացնել տարածաշրջանի նկատմամբ:

Պեկինը հույսը դնում է տնտեսական ներդրումների վրա՝ փորձելով պաշտպանել իր ռազմավարական կոմերցիոն ցանցերը: Մոսկվան իր հերթին ուղիներ է փնտրում մոտենալու արաբական երկրներին` Իրանից հետո:

Քանի որ Մերձավոր Արեւելքում հակաիրանական բլոկը թուլանում է, ստեղծված իրավիճակը ստիպում է Պարսից ծոցի երկրներին եւ Իսրայելին նոր հարաբերություններ կառուցել։ Իսրայելը Թեհրանի դեմ նոր գործընկերներ պետք է փնտրի:

Այս առումով Թուրքիայի հետ մերձեցումը առաջնային խնդիր է Պարսից ծոցի երկրների եւ Իսրայելի համար: Պարսից ծոցի երկրներին անհրաժեշտ են ծանրքաշայիններ, ինչպիսիք են Թուրքիան եւ Իսրայելը, որպեսզի մարտահրավեր նետեն Իրանի ազդեցությանը:

Հունաստանը եվրոպական ճնշման տակ կարող է բանակցություններ սկսել Թուրքիայի հետ, բայց նաեւ ուսումնասիրում է Իսրայելի, Եգիպտոսի եւ Սաուդյան Արաբիայի հետ համագործակցության նոր ոլորտներ:

Մերձավոր Արեւելքում դիվանագիտական ակտիվացումը, որը ներգրավում է բազմաթիվ դերակատարների եւ շարունակում է հենվել առկա հիմնախնդիրների վրա, դժվար թե շուտով ստեղծի նոր, կայուն հավասարակշռություն:

Դիվանագիտությունը կարող է հայտնվել ուշադրության կենտրոնում, բայց լարվածության պակաս աշխարհի այս մասում չի լինի:

Վերջին հինգ տարիներին ճգնաժամային գոտիներում իր կոշտ ուժը հմտորեն օգտագործած Թուրքիան կարող էր առանցքային դեր ստանձնել Մերձավոր Արեւելքի նոր խաղի մեջ: Ժամանակն է ապավինել ակտիվ եւ ճկուն դիվանագիտությանը:

Պատրաստեց Կարինե Դավոյանը