Բրիտանական «Bloomsbury Publishing» ընկերության ճյուղերից մեկը՝ 1983 թվականին հիմնված «I. B. Tauris» անկախ հրատարակչատունը (Լոնդոն, Նյու Յորք), սկիզբ է դրել «Հայերը արդի եւ վաղ արդի աշխարհում» մատենաշարին: Մատենաշարի խմբագրական խորհրդում (գլխավոր խմբագիր՝ պատմաբան Պետրոս Տեր-Մաթոսյան) ընդգրկվել են 13 հոգի՝ պատմաբաններ, գրականագետներ, ազգագրագետներ, քաղաքագետներ, սոցիոլոգներ ԱՄՆ-ից, Անգլիայից, Նիդերլանդներից եւ Հայաստանից։
«Ալիք Մեդիա»-ն տեղեկացավ, որ մատենաշարը հրատարակելու է հայագիտական թեմայով ուսումնասիրություններ, որոնք նորարար մոտեցումներ են ներկայացնելու հայոց պատմության, քաղաքականության եւ մշակութային թեմաներին, հատկապես Միջերկրական ծովի, Միջին Արեւելքի, պատմական Հայաստանի եւ Ռուսաստանի շրջանում 1500-2000 թվականներն ընկած ժամանակահատվածում:
Մատենաշարի առաջին գիրքն արդեն լույս է տեսել. այն ամերիկաբնակ գիտնական, հետազոտող Վարդան Մատթեոսյանի «Հայոց ցեղասպանության անվանման քաղաքականությունը» (The Politics of Naming the Armenian Genocide: Language, History and «Medz Yeghern») գիրքն է անգլերենով:
Մեկ տասնամյակ տեւած աշխատանքի արդյունքում ստեղծված գիրքն ուսումնասիրում է «Մեծ եղեռն» արտահայտության ծագումն ու զարգացումը։ Գրքի հրատարակիչները նշում են, որ հայերի դեմ գործված եղեռնը (ոճիր) լայնորեն ընդունված է պատմաբանների կողմից իբրեւ 20-րդ դարի ցեղասպանության դասական դեպքերից մեկը, բայց նրա ճշգրիտ իրավական սահմանումը սուր պայքարի ու բանավեճի առարկա է դարձել միջազգային քաղաքականության մեջ։ Գիտնականն ուշադրություն է դարձրել հատկապես պատմագրության մեջ անտեսված ու սխալ մեկնաբանված այս թեմայի վրա՝ որդեգրելով պատմական, լեզվական, գրական ու քաղաքական բազմակողմանի մոտեցում:
«Ալիք Մեդիա»-ի հետ զրույցում Վարդան Մատթեոսյանը նշում է, որ իր համար սկզբունքային է եղել բոլոր հարցերին անդրադառնալ փաստերի ուժով։ «Ամերիկահայ մամուլում քսան տարի առաջ մի առաջարկ էր տեղ գտել՝ «եղեռն» բառն առհասարակ չօգտագործել եւ հատկապես ջնջել բոլոր հուշարձանների վրայից, այն պատճառաբանությամբ, թե խոչընդոտ է դառնում ցեղասպանության ճանաչման համար: Սա ինձ մղեց կազմելու հայերեն եւ այլ լեզուներով արձանագրությունների գրեթե ամբողջական ցանկ, որում հիշատակվում են «եղեռն» եւ «ցեղասպանություն» բառերը: Ցանկն, ի դեպ, հրատարակվել է գրքի հավելվածներից մեկում։ Գրքում ցույց եմ տվել, որ «եղեռն» բառը բառացի թարգմանվել է «genocide» կամ դրան համապատասխանով բառով, եւ որ արձանագրությունների ջախջախիչ մեծամասնությունը մինչեւ 2001 թվականն արդեն պարունակում էր «ցեղասպանություն» բառը։ Այս երեւույթն առավել եւս ընդգծվել է վերջին քսան տարում»,- ասում է գրքի հեղինակը:
Վարդան Մատթեոսյանը նշում է նաեւ, որ գիրքը գրելիս օգտվել է ամենատարբեր աղբյուրներից՝ գրաբար գրականություն, 17-21-րդ դարերի բառարաններ, 19-21-րդ դարերի գեղարվեստական գործեր եւ հուշագրություններ, հայ եւ օտար մամուլ, ինչպես նաեւ պատմագիտական հարուստ գրականություն (ուսումնասիրություններ, հոդվածներ, փաստաթղթերի ժողովածուներ) հայերեն եւ այլ լեզուներով։
«Ալիք Մեդիա»-ի ամբողջական հարցազրույցը գրքի հեղինակ Վարդան Մատթեոսյանի հետ կարող եք կարդալ վաղը:
Երբ լրագրողական աշխատանքի բերումով սկսում ես որոնել՝ որտե՞ղ է թաղված շան գլուխը, եւ հընթացս պարզում՝ որտե՞ղ են ձմեռում խեցգետինները, ուրեմն ճիշտ ճանապարհին ես։